به گزارش تجارت نفت به نقل از گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، در سال جاری افزایش نرخ دلار و قیمت جهانی گاز روی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و گاز صنایع به قدری تاثیر گذاشته که به افزایش هزینه‌های تولید و کاهش حاشیه سود آنها منجر شده است. درواقع نرخ دلار حواله در ماه‌های اخیر با توجه به اینکه به نرخ دلار آزاد نزدیک شده، نرخ خوراک صنعت پتروشیمی را با افزایش مواجه کرده است. بنابراین علاوه بر ناترازی انرژی، قیمت گاز نیز به چالش‌های صنایع ایران افزوده شد. وزارت نفت نرخ‌نامه جدیدی برای گاز و خوراک صنایع در سال 1403 ابلاغ کرده که رشد بالایی را برای سال جاری نشان می‌دهد و جزئیات آن از این قرار است.
خوراک گاز طبیعی و واحدهای پتروشیمی: فروردین 46,988 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن 126,888 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد بوده که 170.1 درصد افزایش قیمت داشته است. باید توجه داشت هر ساله قیمت نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بعد از اینکه مصوب شد، 95 درصد آن را برای متانولی‌ها در نظر می‌گیرند. در شرکت‌های تولیدکننده اوره هزینه گاز تقریبا برابر با 25 درصد از مبلغ فروش شرکت است، همچنین این عدد برای شرکت‌های متانول‌ساز حدود 50 درصد از مبلغ فروش را شامل می‌شود.
سوخت پالایشگاه‌ها: قیمت فروردین 27,958 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و قیمت بهمن 76,133 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد بوده که 172.3 درصد افزایش یافته است.
واحدهای تولید فلزات: قیمت فروردین 20,969 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و قیمت بهمن 57,100 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد شده که 172.2 درصد افزایش قیمت داشته است.
صنایع سیمان: قیمت فروردین 6,990 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و قیمت بهمن 19,033 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد ثبت شده که 172.3 افزایش داشته است.
سایر صنایع: قیمت فروردین 4,660 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن 12,689 ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد بود که 172.3 درصد افزایش قیمت داشته است.
از سال‌ها پیش نرخ‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها به عنوان اصلی‌ترین چالش این صنعت همواره با ابهامات فراوانی همراه بوده است. این امر مهم از زمان هدفمندسازی یارانه‌ها و به دنبال آن رشد قیمت حامل‌های انرژی به صورت جدی دنبال شد. پس از آن با افزایش قیمت دلار نرخ خوراک گاز افزایش یافت و مشکلاتی برای پتروشیمی‌ها ایجاد کرد. به دنبال این مشکلات در سال 1394 دولت نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را بر اساس یک فرمول واحد تعیین کرد که بر اساس آن قیمت خوراک پتروشیمی‌ها بر اساس میانگین قیمت گاز مصرفی در داخل کشور و 4 هاب جهانی تعیین می‌شد. نوسان قیمت گاز بویژه در فصول سرد سال افزایش قیمت نرخ خوراک را در پی داشت. بنابراین در بودجه سال 1401، دولت نرخ ثابت 5 هزار تومان را برای خوراک پتروشیمی‌ها تعیین کرد. این امر تا جایی ادامه داشت که در اواخر خرداد 1402، هیات دولت مصوبه تعیین قیمت ثابت 7000 تومان را ابلاغ کرد. این امر اما مورد قبول مجلس قرار نگرفت و اعلام شد از جهاتی با قوانین مغایرت دارد. به عبارتی، بسیاری معتقد بودند در شرایطی که نرخ گاز جهانی و داخل کشور در حال تغییر است، تعیین نرخ واحد تنها به نفع پتروشیمی‌هاست و برای کشور نفعی ندارد. از طرفی رشد قیمت خوراک، پتروشیمی‌ها را به سمت خام‌فروشی سوق می‌دهد.
به هر حال در اواسط شهریورماه 1402 اعلام شد نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بار دیگر با اصلاحاتی بر اساس فرمول قبلی تعیین خواهد شد.
قیمت گاز برای محاسبه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و سوخت صنایع در میانگین سالانه به حدود 16 سنت رسیده که نسبت به میانگین سال گذشته افزایش یافته است، در حالی که ابتدای نرخ‌گذاری خوراک برای پتروشیمی‌ها در سال 98 قیمت آن 7 سنت معادل 70 هزار تومان بود. به‌تدریج این نرخ افزایش یافت و در سال 1402 حدود 14,5 سنت شد. پیش‌بینی می‌شود برای سال آینده نیز قیمت نرخ خوراک در محدوده 16 سنت باقی بماند. حالا با توجه به در نظر گرفتن تورم عمومی این نرخ می‌تواند بالا باشد. با توجه به اینکه افزایش قیمت گاز و برق تأثیرات قابل توجهی بر صنایع مختلف بویژه صنعت پتروشیمی، فولاد و سیمان دارد. نوسانات قیمت آن می‌تواند روی حاشیه سود و سهم بازار این صنایع تاثیر بگذارد.
* نرخ خوراک بر اساس فرمول و نرخ جهانی گاز
محمود مرادی، کارشناس اقتصاد درباره ابلاغیه نرخ جدید گاز گفت: در فروردین‌ماه 1403، نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها حدود 4700 تومان و نرخ گاز مصرفی به عنوان سوخت در صنایع فولادی 2800 تومان، برای سیمانی‌ها 700 تومان و برای سایر صنایع حدود 466 تومان بوده است اما در دی ماه، این نرخ‌ها به ترتیب به حدود 12700 تومان برای نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و 5800 تومان برای فولادی‌ها، 1450 تومان برای سیمانی‌ها و حدود 1000 تومان برای بقیه صنایع رسید.
وی در ادامه افزود: نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها بر اساس یک فرمول خاص محاسبه می‌شود. این فرمول شامل 4 هاب جهانی به عنوان قیمت‌های مرجع (آمریکا، کانادا، انگلستان، هلند)، نرخ صادراتی گاز ایران و نرخ مصرفی گاز در کشور است. برای مثال، در تابستان نرخ خوراک حدود 11 سنت بود و به‌تدریج افزایش یافت و اکنون در زمستان به حدود 20 سنت رسیده است. دلیل اصلی این افزایش، بالا رفتن قیمت گاز در اروپا به دلیل جنگ اوکراین و مشکلات صادرات گاز روسیه به اروپا است.
مرادی تصریح کرد: نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها نه‌تنها به دلیل افزایش قیمت جهانی گاز، بلکه به دلیل نوسانات نرخ دلار نیما نیز افزایش یافته است. ابتدای سال، دلار نیما در حدود 40 تا 41 هزار تومان بود اما اکنون به حدود 67 هزار تومان رسیده است. این افزایش نرخ دلار نیز باعث افزایش نرخ خوراک گاز به صورت ریالی شده است. نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها به طور موقت در فصل زمستان بالا می‌رود و در فصل گرما دوباره کاهش می‌یابد. بنابراین میانگین نرخ خوراک در سال 1403 احتمالاً حدود 15 یا 16 سنت خواهد بود. برای مثال، اوایل دی‌ماه نرخ خوراک 14.9 سنت بود و در اوایل آذر 13.8 سنت.
وی تصریح کرد: در واقع نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها و نرخ سوخت صنایع در زمستان به دلیل افزایش قیمت جهانی گاز و نوسانات نرخ دلار نیما به شدت بالا می‌رود اما در فصل گرما کاهش می‌یابد. این نرخ‌ها به طور کلی منجر به افزایش هزینه‌های صنایع می‌شود اما تحلیلگران معتقدند این موضوع در محاسبات آنها در نظر گرفته شده و برای بسیاری که در این بازار کار می‌کنند، این نرخ‌ها ناشناخته یا جدید نیستند.
البته درباره انتشار نرخ ریالی خوراک و سوخت صنایع باید دقت داشت که در نیمه اول سال هر عددی از فرمول نرخ خوراک استخراج شود 10 درصد تخفیف دارد و در نیمه دوم سال هر عددی از فرمول استخراج شود 10 درصد گران‌تر به شرکت‌ها فروخته می‌شود. همین موضوع در کنار رشد نرخ دلار ارز توافقی و همچنین رشد نرخ جهانی گاز، باعث شده نرخ فروش گاز به شرکت‌ها در دی‌ماه رشد داشته باشد.
میانگین نرخ موثر فرمول در 10 ماهه ابتدای امسال 14.9 سنت بوده است به همین دلیل برای تحلیل شرکت‌ها در سال آینده با فرض ثبات نرخ‌های جهانی نسبت به امسال می‌توان از نرخ 16 سنت برای گاز استفاده کرد.
* تاثیر نرخ گاز بر صنعت فولاد
سال‌های گذشته تولید فولاد در ایران متکی به استفاده از گاز ارزان‌قیمت بوده که منجر به تولید با قیمت رقابتی و افزایش صادرات شد. با این حال، روند اصلاح قیمت سوخت صنایع در سال‌های اخیر آغاز شده است، هرچند افزایش قیمت گاز تهدیدی جدی برای این صنعت محسوب می‌شود.
وجود منابع سنگ آهن و گاز در کشور مزیتی برای تولید فولاد است به همین دلیل روش تولید فولاد در ایران بر اساس احیای مستقیم است، در حالی که در سطح جهانی، تولید فولاد بیشتر از طریق کوره بلند انجام می‌شود. افزایش نرخ گاز فشار بیشتری بر فولادسازان وارد می‌کند و می‌تواند طرح‌های توسعه‌ای را به خطر اندازد.
در واقع با افزایش قیمت انرژی‌های برق و گاز طبیعی، نسبت سود ناخالص به بهای تمام‌شده اغلب شرکت‌های فولادی پس از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی کاهش یافته و در بازه 15 تا 20 درصد قرار گرفته است. همچنین حاشیه سود ناخالص صنایع فولادی فاقد زنجیره ارزش کامل، بویژه شرکت‌های فولادی بخش خصوصی که تنها روی مرحله فولادسازی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، احتمالاً به زیر 10 درصد کاهش می‌یابد که تنها در صورتی که هزینه سربار آنها پایین باشد تداوم تولید تهدید نخواهد شد.
همچنین دغدغه تأمین به‌هنگام سوخت مورد نیاز سایر صنایع انرژی‌بر مانند واحدهای تولیدکننده سیمان، عامل دیگری است که پیشتر مورد انتقاد توجه سرمایه‌گذاران است. در حال حاضر به دلیل تمرکز بر مقابله با آلودگی، گاز به عنوان سوخت مورد تأکید قرار دارد. از طرف دیگر اولویت مصرف گاز برای مصارف خانگی و تجاری است و این موضوع مشکلاتی برای واحدهای تولیدی سیمان به‌وجود آورده است.
به دلیل قطع مکرر برق، تولید فولاد و سیمان به‌شدت کاهش یافته است. برخی کارخانه‌ها تا 90 درصد از تولید خود را در زمان سهمیه‌بندی زمستان کاهش داده‌اند. در گزارش 9 ماهه اخیر، تولید فولاد نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش یک‌ونیم میلیون تنی مواجه شده است و صنعت سیمان نیز افت قابل توجهی را تجربه کرده است.
این مسأله از خسارت‌های ناترازی انرژی به وجود آمده است. همچنین به دلیل اینکه بهار و تابستان فصل‌های پرکار ساخت‌وساز هستند، تقاضا برای سیمان و فولاد در این فصول بالاتر است. این امر باعث شده عرضه در برابر تقاضا افت شدیدی پیدا کند و نهایتاً قیمت محصولات افزایش داشته باشد که تا حدودی کاهش تولید را جبران می‌کند.
حسن کاظم‌زاده، کارشناس اقتصاد، در این باره گفت: «صنعت سیمان تحت تاثیر ناترازی انرژی و قیمت پایین در مقایسه با کالا‌های جایگزین، در 2 سال اخیر همواره با افزایش نرخ فروش همراه شده و جزو صنایع برنده بورس بوده است. با توجه به پرشدن گپ قیمتی سیمان در مقایسه با آجر و میلگرد و همچنین تداوم وضعیت قطعی انرژی در سال آینده، قیمت سیمان شرکت‌ها به صورت میانگین 35 تا 40 درصد از میانگین نرخ امسال بالاتر ثبت خواهد شد و مقدار تولید مشابه سال جاری برآورد می‌شود».
او درباره پتروشیمی‌ها تصریح کرد: « نرخ گاز خوراک تحویلی به پتروشیمی‌هایی که خوراک گاز دارند و نرخ گاز سوخت به صنایع تابع 2 متغیر است؛ متغیر اول، نرخ دلار رسمی (نرخ دلار نیما در گذشته و نرخ دلار توافقی در حال حاضر) و متغیر دوم نرخ دلاری گاز که خروجی فرمول معروف نرخ گاز خوراک است.
در دی‌ماه نرخ دلار رسمی رشد کرده و به حدود 67 هزار تومان رسید. از طرف دیگر نرخ گاز در اروپا و حتی آمریکا به دلیل فصل سرما افزایش یافته است. علت رشد نرخ محصولاتی مثل اوره (از 330 دلار برای هر تن به 377 دلار برای هر تن در خلیج فارس) و متانول (از 270 دلار برای هر تن به 305 دلار برای هر تن در بنادر چین) نیز همین رشد قیمت گاز در مناطق مختلف جهان بوده است. به همین دلیل نرخ گاز خوراک و سوخت نیز از دی‌ماه به بعد رشد داشته است.
* دلایل افزایش قیمت خوراک و گاز صنایع
افزایش قیمت گاز و برق باعث افزایش قیمت محصولات صنایع می‌شود. بخشی از این محصولات صادر می‌شوند که هزینه مالی حاصل از انرژی را تا حدودی می‌توانند جبران کنند. یکی از دلایل گرانی نرخ گاز برای صنایع، نوعی یارانه انرژی است که سال‌ها به جیب آنها رفته است. به این ترتیب، افزایش قیمت انرژی برای مقابله با این یارانه‌ها است.
به طور کلی افزایش نرخ گاز صنایع منجر به کاهش حاشیه سود شرکت‌ها می‌شود. به نظر می‌رسد سیاست تغییر ارز صنایع صادرکننده از نیمایی به توافقی در راستای واقعی کردن نرخ انرژی انجام شده است.
برای مدیریت این چالش‌ها، توجه به مدیریت بهینه منابع انرژی، استفاده از فناوری‌های نوین و بهره‌وری بیشتر از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین درآمد صادرات محصولات این صنایع می‌تواند به کاهش اثرات منفی افزایش قیمت انرژی کمک کند. به‌علاوه، تأمین به‌هنگام سوخت در صنایع نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و سیاست‌های ارزی نیز نقش مهمی در مدیریت این وضعیت دارند.
منبع: روزنامه وطن امروز
