به گزارش تجارت نفت به نقل از خبرگزاری مهر مهتا عزیزیان فرد؛ کارشناس اقتصادی در یادداشتی وضعیت ارزش روبل روسیه را بعد از جنگ با اوکراین مورد ارزیابی قرار داد.
در این یادادشت آمده است: از جمله مهم‌ترین رویدادهای سیاسی نظامی چند دهه اخیر، رویایی نظامی روسیه با اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ بود. آغاز جنگ موجب شد که تحریم‌های قابل‌توجهی علیه روسیه اعمال شود و در نتیجه ارزش روبل کاهش پیدا کند، به گونه‌ای که نرخ روبل در مقابل دلار آمریکا حدود ۳۴ درصد کاهش یافت و هر دلار آمریکا از ۷۷ روبل به ۱۰۴ روبل رسید. موضوعی که منجر به شکل‌گیری دو دیدگاه در مورد آینده اقتصاد روسیه شد. یکی اقتصاد روسیه را در آستانه فروپاشی می بیند و دیگری معتقد است که تحریم‌ها در واقع روسیه را قوی‌تر کرده است. عملکرد روسیه طی سال‌های اخیر، نتیجه تحریم روسیه را به دیدگاه دوم نزدیک‌تر کرده است. شاخص‌های اقتصادی روسیه در سال ۲۰۲۳ فراتر از اکثر انتظارات بوده و تولید ناخالص داخلی ۳.۶ درصد رشد کرده است (پس از انقباض ۱.۲ درصدی در سال ۲۰۲۲). در نتیجه، صندوق بین المللی پول اکنون پیش بینی می‌کند که اقتصاد روسیه در سال ۲۰۲۴ تا ۲.۶ درصد رشد خواهد کرد که نسبت به پیش‌بینی اولیه صندوق بین‌المللی پول در اکتبر ۲۰۲۳ ۱.۶ درصد افزایش یافته است.
| | |
نمودار ۱. روند نرخ ارز روسیه (روبل)
منبع: فدرال رزرو آمریکا
همان‌طور که گذشت، با وجود شوک اولیه (۳۴ درصدی) بازار ارز روسیه، این کشور توانست شوک اولیه را مدیریت نمائید و در سه ماه بعدی در مجموع با تغییرات منفی ۵۴ درصد همراه شد به گونه‌ای که در ماه ژوئن هر دلار آمریکا به ۵۷ روبل رسید یعنی پایین‌تر از قبل از شروع جنگ. حال این سوال مطرح می‌شود که در آن بازه زمانی کوتاه، دولت روسیه و بانک مرکزی آن کشور چگونه توانست ارزش پول ملی خود را حفظ نماید؟
قاعده‌مند نمودن مصرف بودجه‌ای درآمدهای ارزیدر سال ۲۰۱۷، وزارت دارایی روسیه به منظور افزایش ثبات و کاهش تأثیر نوسان قیمت در بازار جهانی انرژی بر اقتصاد و مالیه عمومی روسیه، مکانیزم جدیدی را برای خرید و فروش ارز اجرا کرد. طبق این مکانیزم ورود درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز به بودجه در قیمت ۴۰ دلار برای هر بشکه نفت به قیمت ثابت سال ۲۰۱۷ تثبیت شد که هر ساله با تورم ایالات‌متحده افزایش می‌یافت. بر این اساس زمانی‌که قیمت نفت روسیه از ۴۰ دلار در هر بشکه فراتر رود، وزارت دارایی باید از طریق بانک مرکزی، ارز خارجی را به میزان درآمد اضافی نفت و گاز خریداری کند. اگر قیمت نفت به کمتر از این سطح کاهش یابد، وزارت دارایی باید از میزان کسری حاصل از درآمد نفت و گاز، ارز بفروشد.
به واسطه همین مسئله، نرخ تبدیل ارزهای نفتی در بازار تعیین می‌شود. در واقع با اعمال سیاست حداقل‌سازی ورود ارزهای نفتی به بازار، نوسانات قیمت نفت قادر نخواهد بود نرخ ارز را نوسانی کند و نرخ ارز ثبات خود را حفظ می‌کند. همچنین اعمال این مکانیزم سبب شد ذخایر خارجی این کشور افزایش یابد و در جنگ با اوکراین دچار کسری تراز پرداخت‌ها نشود و ذخایر خارجی روسیه افزایش یابد. با شروع جنگ در ۵ اسفند ۱۴۰۰ ذخایر خارجی روسیه روند کاهشی شدیدی به خودگرفت به طوری که تا اواخر خرداد حدود ۵۰ میلیارد دلار از ذخایر خارجی روسیه کاهش یافت. با ثبات نرخ دلار در ۸۰ روبل و تا اواخر فروردین این کاهش ادامه دار بود و با کاهش نرخ ارز همزمان شده بود و نرخ ارز کاهش چشمگیری را تجربه کرده است.
افزایش نرخ بهره بینبانکیهمانطور که اشاره شد، درپی تحریم روسیه توسط ایالات متحده در ۱۰ اسفند نرخ دلار روند صعودی به خود گرفت و از ۸۴ روبل به ۱۰۵ روبل رسید روسیه برای جلوگیری از خروج سرمایه و کنترل بر افزایش تقاضای دلار به واسطه افزایش نرخ ارز نرخ بهره بین‌بانکی را از ۵/ ۹ به ۲۰ درصد افزایش داد این افزایش دائمی نبود و با کاهش نرخ ارز، نرخ بهره نیز کاهش یافت و این روند کاهشی ادامه دار بود به طوری که نرخ بهره بانک مرکزی روسیه به نرخ بهره ۵/ ۹ درصدی قبل از جنگ سوق یافت. بنابراین بانک مرکزی روسیه با افزایش نرخ بهره به دنبال کاهش فشار تقاضا بر بازار ارز خارجی بود که در این زمینه نیز موفق عمل کرد.
نمودار ۲. نرخ بهره بین بانکی و نرخ ارز روسیه
منبع: فدرال رزرو
الزام کشورهای اروپایی به پرداخت روبلی واردات گاز از روسیهیکی دیگر از سیاست‌هایی کنترل سرمایه روسیه در زمان جنگ برای جلوگیری از کاهش شدید ارز روبل، الزام کشورهای اروپایی به پرداخت هزینه واردات گاز به روبل بوده است. در واقع روسیه با اعمال این سیاست به دنبال افزایش تقاضا برای روبل و جلوگیری از کاهش ارزش روبل بوده است به طوری که کشورهای اروپای در پی اعمال این سیاست برای پرداخت روبل ناگزیر به افتتاح حساب در بانک‌های روسیه می‌شوند و از این طریق ذخایر ارزی روسیه افزایش و ارزش روبل نیز روند افزایشی خواهد داشت و نرخ ارز کاهش می‌یابد. فرآیند پرداخت روبلی واردات گاز روسیه توسط کشورهای اروپایی در شکل ۱ به تصویر کشیده شده است.
